Bombowniczka, 2004, Anny Baumgart to bez wątpienia jedna z najgłośniejszych realizacji zarówno w dorobku artystki, jak też w polskiej sztuce pierwszej dekady obecnego stulecia. Krytyka nadała tej pracy status dzieła ikonicznego, łączącego w sobie krytyczny namysł nad sytuacją współczesnej kobiety, i jednocześnie ujawniającego feministyczną postawę autorki. Jednak bardziej wnikliwa analiza pracy i umieszczenie jej w konkretnym kontekście historycznego procesu przemian polskiej sztuki, zwłaszcza w latach 1990., pozwala widzieć ją jako jedną z ostatnich, co prawda wybitną, manifestację tzw. polskiej sztuki krytycznej. Praca Baumgart, będąca silikonowym odlewem z ciała modelki, przedstawia stojącą, nagą, jedynie z wąską spódniczką na biodrach, postać kobiety w zaawansowanej ciąży. Prawa dłoń jest zaciśnięta, a twarz kobiety jest ukryta za maską świni.Inspiracją do powstania rzeźby była prawdziwa historia samotnej kobiety decydującej się na urodzenie nieślubnego dziecka. Autorka porusza tutaj problem społecznego mechanizmu wykluczania, czy też stygmatyzacji kobiet, które nie mieszczą się w akceptowanym społecznie schemacie matki-Polki. Umieszczana za rzeźbą czerwona tkanina w połączeniu z bielą sylwetki kojarzy się nieodparcie z barwami polskiej flagi. Można zatem również odczytywać pracę jako alegorię, czy też symbol Polski, ale trafniej chyba można interpretować ten zabieg jako kreślenie polskiego kontekstu, a zwłaszcza społecznych stereotypów postrzegania kobiet w ciąży ze względu na ich status społeczny. Z jednej strony bowiem kobieta w „stanie błogosławionym”, jeśli reprezentuje stereotyp matki, żony, Polki, jest darzona społeczną akceptacją i szacunkiem, z drugiej jednak, jeśli wyłamuje się ze wspomnianego stereotypu spotyka się z odrzuceniem, wykluczeniem, napiętnowaniem.Maska świni na twarzy kobiety emblematyzuje społeczne odrzucenie, ale może też być odczytywana jako symbol seksualności i płodności. Zaciśnięta pięść to synonim agresji, buntu przeciwko odrzuceniu, ale też pokaz i wyraz siły, samoświadomości kobiety, która potrafi się przeciwstawić społecznym stereotypom. Rzeźba Baumgart doskonale ilustruje też napięcie między subwersywnym a kulturowym, które to ostatnie zawsze jest opresyjne. Autorka, nadając swojej pracy tytuł Bombowniczka, sugeruje też, że sytuacja poniżenia i odrzucenia, braku akceptacji, poczucie bezradności często rodzą dodatkową jeszcze agresję i frustrację, mogące z kolei znaleźć ujście w swoistym akcie „zemsty na społeczeństwie”, jakim jest akt terrorystyczny.

 

Marta Deskur jest autorką dużego cyklu fotografii barwnych, pt. Rodzina, na których przedstawia osoby lub grupy bliskich sobie osób, z którymi wiąże ją nie zawsze biologiczne pokrewieństwo. Z tego cyklu pochodzi praca pt. Nawiedzenie, 1999, przedstawiająca spotkanie dwóch kobiet. Postaci zostały umieszczone na białym, neutralnym tle, wykluczającym kontekst miejsca i czasu. Kobiety, pokazane z profilu, stoją naprzeciwko siebie, gestykulują, zapewne toczy się między nimi ożywiona rozmowa. Jedna z postaci ubrana jest w czarny strój, druga w biały. Nie wiemy, czy było to zamierzone działanie autorki, czy może zwykły przypadek. Również sam tytuł kieruje nas do bardzo popularnego biblijnego tematu w sztuce, począwszy od średniowiecza, jakim było Nawiedzenie, czyli spotkanie Marii, matki Jezusa z Elżbietą, matką św. Jana Chrzciciela. Obie kobiety były wtedy w ciąży, Maria odwiedziła Elżbietę, aby podzielić się z nią radosną nowiną. Deskur, nadając pracy tytuł Nawiedzenie, jest z pewnością świadoma biblijnych konotacji, ale pragnie też podkreślić w ten sposób wartość kontaktów międzyludzkich, wartość spotkania, bliskości, rozmowy, zrozumienia, współczucia, życzliwości. Banalne przedstawienie niepostrzeżenie przeradza się w traktat filozoficzny, a nawet teologiczny. Autorka sugeruje istnienie w rutynowych czynnościach życiowych swoistej metafizyki, czy też teologii codzienności, które umykają jakże często z pola naszej świadomości.

 

Zakup tych dwóch prac – Bombowniczki i Nawiedzenia – doskonale wpisuje się w strategię rozbudowy radomskiej kolekcji. Jednym z jej celów jest zrekonstruowanie nurtu tzw. sztuki krytycznej oraz wzmocnienie feministycznych narracji. Praca Anny Baumgart będzie stanowić punkt odniesienia do rekonstrukcji nurtu krytycznego, sama także jest manifestacją postawy feministycznej w jej „ostrym”, konfrontacyjnym wydaniu. Z kolei praca Deskur ukazuje inny rodzaj feminizmu:  refleksyjny, „introwertyczny”, czy też „personalistyczny”, akcentujący podmiotowość autorki.

 

Na ostatniej pozycji listy zakupów znajduje się jedna z ostatnich prac Piotra Kurki, zatytułowana Kij, 2014, bardzo charakterystyczna dla twórczości autora i z pewnością jedna z najciekawszych w jego dorobku. Ta rozbudowana, narracyjna instalacja jest zbudowana z przedmiotów gotowych i stworzonych specjalnie przez artystę. Przed czarnym lustrem klęczy kobieta z twarzą wilczycy. Ręce opiera na dwóch słojach, w których znajdują się przedstawienia egzotycznych grzybów. Jak pisze sam autor: „Tytułowy kij to bezspornie pierwsze w historii kultury materialnej narzędzie. To także narzędzie, które w rękach mistrza zen, poprzez uderzenie w tył głowy, może przyspieszyć dojście do oświecenia. Trudności w jego osiągnięciu, mogą mieć podłoże somatyczne. W takim podejściu nie można też wykluczyć oddziaływania zewnętrznego np. mikroorganizmów, które należą do najliczniej i najlepiej zorganizowanej społeczności na ziemi, ciągle nieokreślonej systemowo a sytuowanej pomiędzy fauną i florą. Ta tajemnicza społeczność to… grzyby.” Prace Kurki to przede wszystkim projekcje jego snów, intuicji, przeżyć, być może lęków czy refleksji egzystencjalnych, ale też i fascynacji. Mogą być traktowane jako pole gry między dwoma obszarami: pod- i świadomości autora, między racjonalnym a irracjonalnym. Swoje introwertyczne narracje – automitologie – artysta wyraża za pomocą urzekających widza urodą plastyczną i wyrafinowaniem środków rzeźbiarskich dzieł. Można też je odczytywać jako próbę przestrzennej rekonstrukcji sennej figury lub narracji. Autor często pracowicie stylizuje swoje obiekty (np. typowe owalne lustro jest przekształcone w czarne lustro, typowa damska toaleta jest przekształcona w quasi-toaletę) co powoduje, że nie możemy ich jednoznacznie przypisać do konkretnego miejsca lub czasu, mogą występować zatem wszędzie lub nigdzie, mogą występować w jego snach. Kurka to mistrz paradoksu, aporii, niedopowiedzeń, sugestii. Każde dzieło Kurki jest swego rodzaju opowieścią o tajemnicy, o czymś co ukryte, niedopowiedziane, co pozostanie, mimo wysiłków interpretacyjnych, poza recepcją, poznaniem widza. Próba ułożenia występujących w dziełach symboli w racjonalną, wewnętrznie spójną opowieść kończy się niepowodzeniem. Dzieła artysty są specyficzną ilustracją freudowskiej poetyki marzenia sennego. Praca ta jest świetną ilustracją „introwertycznej” postawy artystycznej autora. Ujawnia grę między dwoma obszarami ludzkiej egzystencji - racjonalnym a irracjonalnym, ukazuje też ograniczenia intelektualnego poznania rzeczywistości oraz podkreśla rolę wartości duchowych w życiu człowieka.